خوابیدن در اتوبوس تنها راه است که برای افراد کم درآمد در تهران باقی مانده است و همین خانه ارزان در ماه ۳۶۰ الی ۷۵۰ هزار تومان برای آنها خرج دارد. اتوبوس‌خواب‌ها شغل و درآمد دارند، اما نه آنقدر که بتوانند رهن و اجاره یک خانه در تهران را پرداخت کنند.
طولانی‌ترین مسیر، انتخابی هوشمندانه برای بی‌آرتی خوابی است و از میان این مسیرها خط آزادی-تهرانپارس و خط راه‌آهن-تجریش بیشترین انتخاب را در بین این افراد دارند. در میان افرادی که به دلیل فقر و تنگدستی و نداشتن مکان برای خواب در اتوبوس ها شب را به صبح می‌رسانند، پیر، جوان و حتی کودک هم دیده می‌شود. این افراد بسته به سردی هوا از ساعات مختلف شب وارد اتوبوس می‌شوند و در ساعاتی که هوا کمتر سرد است ترجیح می‌دهند در خیابان‌ها بمانند.
خط آزادی_تهرانپارس برای اتوبوس خواب‌ها طولانی‌تر است و آنها می‌توانند ۴۵ دقیقه بخوابند. دفعات کمتری خط عوض می‌کنند و پول کمتری هم می‌پردازند، اما دمای هوای اتوبوس این خط فقط سه درجه بوده و مشابه هوای بیرون است. هم بیرون سرد است و هم اتوبوسی که دوباره سوارش می‌شوند.
خط تجریش_راه‌آهن حدود ۳۵ دقیقه و کوتاه‌تر است،زمان این افراد هم کوتاه‌تر است، و باید دفعات بیشتری پیاده و سوار شوند، اما بی‌آر‌تی‌های این خط گرم بوده و دمای هوای آن ۲۴ درجه است. همچنین صندلی‌های این مسیر هم سالم هستند.
یک راننده بی‌آرتی می‌گوید: “اینجا بهتر از خط آزادی-تهرانپارس است. اتوبوس‌های آنجا به درد نخور و سرد است. همه طور آدم اینجا می‌خوابند حتی کودک ۱۲ ساله”.
در خط آزادی-تهرانپارس فقط صندلی آخر گرم بوده و موتورِ انتهای اتوبوس حکم بخاری را برای این افراد دارد، به همین دلیل مسافران سعی می‌کنند زودتر خود را به صندلی آخر اتوبوس برسانند.
همه افردی که شب‌ها به ناچار داخل اتوبوس‌ها می‌خوابند مشکل سوء مصرف مواد مخدر ندارند بسیاری از آنها کار می‌کنند اما توان پرداخت اجاره خانه را ندارند.
به گفته یکی از این مسافران، زن و فرزندانش در خانه پدرزنش هستند، اما خودش شب‌ها برای خوابیدن آواره اتوبوس‌هاست.
این مسافر دستمال کاغذی دستش را نشان می‌دهد و می‌گوید: “روزی ۱۰۰ هزار تا ۱۵۰ هزار تومان از اینها می‌فروشم. متادون هم مصرف می‌کنم. این پول خرج خودم می‌شود و دیگر چیزی از آن برای اجاره نمی‌ماند. برای یک جای‌خواب حداقل باید شبی ۵۰ هزار تومان بدهم، اما نمی‌صرفد. اگر خانه داشتم این وضع و روزگارم بود؟”.
راننده می‌گوید: “روزها هر کدام جایی مشغول هستند و شب اینجا پناه می‌گیرند. فکر نکنید همه معتاد هستند. هر کدام کاری دارند، اما انگار زورشان به اجاره‌خانه نمی‌رسد و حالا بی‌آرتی خوابی را انتخاب کرده‌اند”.
بر اساس گزارش‌ها ۶۰ تا ۷۰ درصد از درآمد خانوارهای شهری صرف هزینه مسکن می‌شود. گرانی مسکن در یک سال اخیر بسیاری را به حاشیه شهر رانده است، اما برخی حتی هزینه حاشیه‌نشینی را هم ندارند.
به گفته اسماعیل حسین‌زهی، نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس “«تهران بر اساس آمار و ارقام گران‌ترین پایتخت جهان” در بحث مسکن است.
آمار دقیق و رسمی از تعداد بی‌خانمان‌های شهر تهران در دست نیست. براساس آمارهای غیررسمی در سال ۹۸ تعداد بی‌خانمان‌ها این شهر بین ۱۴ تا ۱۵ هزار نفر بود است. این در حالی است که محمد امین توکلی زاده، معاون اجتماعی فرهنگی شهرداری تهران آبان ماه سال جاری گفته بود: “ظرفیت گرمخانه‌های تهران ۲ هزار نفر است”.
با این اوضاع حدود ۱۳ هزار نفر دیگر باید دنبال جای دیگری غیر از گرمخانه‌ها برای خواب بگردنند. برخی از این افراد کارتن‌خواب می‌شوند و برخی دیگر هم گورخواب. تعدادی هم راه دیگری را انتخاب کرده‌اند و آن بی‌آرتی خوابی است. خواب شبانه بی‌آرتی‌خواب‌ها حداقل ۵ تا ۶ بار قطع می‌شود. هر بار باید پیاده و سوار اتوبوس بعدی شوند.
پایانه تجریش_راه‌آهن ۴۰ ایستگاه دارد. مسیری که در روز بیش از یک ساعت طول می‌کشد، اما شب‌ها فاصله اول و آخر خط فقط ۳۵ دقیقه است. این ۳۵ دقیقه طلایی زمان مناسبی برای خوابیدن و رسیدن به انتهای خط و سوار شدن در اتوبوس بعدی است.
یکی از راننده‌ها می‌گوید: “زمانی که می‌توانند بخوابند متفاوت است. بستگی دارد چقدر توقف داشته باشیم. اما شب است و اتوبوس در بیشتر ایستگاه‌ها توقف ندارد. اگر در این بین مسافرانی بخواهند پیاده شوند یک امتیاز برای آنهاست چون یکی یا دو دقیقه بیشتر می‌خوابند”.
پایانه آزادی_تهرانپارس هم ۲۷ ایستگاه دارد و هر بار حدود ۴۵ دقیقه طول می‌کشد تا اتوبوس به انتهای خط برسد.
زمانی که مسافران به انتهای خط می‌رسند راننده صدایش را بلند می‌کند و می‌گوید: “بیدار شوید، رسیدیم.” گرمای اتوبوس خواب این مسافران را عمیق کرده و بیدار نمی‌شوند در این حالت راننده اتوبوس با سقلمه زدن به پهلوی مسافران آنها را بیدار می‌کند.
راننده می‌گوید: “دوست ندارم آنها را پیاده کنم، اما رئیسم گفته اگر انتهای خط یک نفر از آنها در اتوبوس باشد اخراج می‌شوی”. اما اوضاع هم همیشه خوب پیش نمی‌رود و همین پیاده و سوار شدن آنقدر اتوبوس‌خواب‌ها را آشفته می‌کند که به گفته یکی از رانندگان کار به چاقوکشی هم رسیده که راننده آنها را پیاده نکند.
برخی تا ساعت پنج صبح حدود هفت یا هشت بار در رفت و آمد هستند. برخی هم پنج بار رفت و آمد دارند به این امید که بتوانند در روز بخشی از این بی‌خوابی را جبران بکنند.
بلیت اتوبوس و بی‌آرتی در روز ۱۴۰۰ تومان است و در شب سه هزار تومان. افرادی که در بی‌آرتی می‌خوابند برای مسیر تجریش-راه‌آهن دست کم باید ۱۵ هزار تومان و حداکثر ۲۴ هزار تومان پرداخت کنند.
مسیر آزادی-تهرانپارس که طولانی‌تر است و هزینه آن دست کم ۱۲ هزار تومان و حداکثر ۱۸ هزار تومان است، در شب‌های سرد زمستان سرپناهی نسبت گرم برای مسافران بی خانمان است.
